جلب متهم به‌عنوان یکی از راهکارهای حضور متهم در نزد مقام قضایی محسوب می‌شود، بر این اساس متهمی که با ابلاغ احضارنامه حضور پیدا نکند یا در مواردی که عذر موجهی برای حاضر نشدن، نداشته باشد جلب می‌شود. البته اصولا جلب درتحقیقات مقدماتی بیشتر مطرح است و در دادگاه و یا مرحله دادرسی قابلیت تحقق ندارد.

محمود آخوندی با اشاره به اینکه قانون آیین دادرسی کیفری در فصل چهارم خود به قواعد حاکم بر احضار و جلب متهم پرداخته است، بیان کرد: هیچ متهمی را نمی‌توان جلب کرد مگر اینکه دلیل قانونی بر جلب داشته باشیم و شرایطی که در قانون مقرر شده است رعایت کنیم.

وی ادامه داد: به‌عبارت دیگر احضار و جلب متهم دارای شرایط قانونی است البته باید دقت کرد که نخستین مرحله برای حضور متهم احضار است به این معنا که ابتدا متهم احضار می‌شود و چنانچه حضور نیافت می‌توان وی را جلب کرد.

وقتی محل سکونت مشخص نیست

این استاد دانشگاه اضافه کرد: اصل بر این است که جلب متهم باید با ذکر محل اقامت یا سکونت وی باشد، اما در مواردی که جلب متهم به دلایل قانونی مانند جلوگیری از فرار یا مخفی شدن وی ضرورت داشته باشد و محل اقامت یا سکونت وی نیز به طوردقیق مشخص نباشد، صدور حکم جلب بدون ذکر محل اقامت یا سکونت متهم منع قانونی ندارد.

وی ادامه داد: بر اساس ماده 118 قانون آیین دادرسی کیفری مصوب 1378 و ماده 115 قانون آیین دادرسی کیفری مصوب 1290، قاضی می‌تواند در موردی که محل اقامت یا شغل و کسب متهم معین نباشد و اقدام‌های قاضی برای دستیابی به وی به نتیجه نرسد، بدون اینکه بدوا احضار نامه بفرستد، دستور جلب متهم را صادر کند. ملاحظه می‌شود برابر مقررات یاد شده، می‌توان حکم جلب متهمی را که محل اقامت یا سکونت مشخصی ندارد، صادر کرد.

دلیل موجه، مانع جلب

این استاد آیین دادرسی کیفری افزود: یکی از نکات دیگری که باید در جلب متهم در نظر گرفت این است که چنانچه متهم دلیل موجهی برای حضور پیدا نکردن خود نزد مقام قضایی داشته باشد نمی‌توان وی را جلب کرد.
آخوندی با بیان اینکه ماده 116 قانون دادرسی آیین کیفری موارد عذر موجه را مشخص کرده است افزود: در صورتی که احضارنامه به دست متهم نرسد یا دیر برسد به گونه‌ای که مانع از حضور متهم در وقت مقرر شود و یا متهم مریض باشد به گونه‌ای که توان حرکت نداشته باشد و یا اینکه همسر یا یکی از نزدیکان او فوت کرده باشد، این موارد می‌تواند به عنوان عذر موجه محسوب شود.

تفاوت جلب در دادگاه و دادسرا

آخوندی درباره تفاوت جلب متهم در دادسرا و دادگاه گفت: اصولا جلب متهم در دادسرا به‌عمل می‌آید و در صورتی که متهم در دادسرا حضور پیدا کند یا عذر موجه وجود داشته باشد، دلیلی بر جلب متهم نیست. نکته اینجاست که اصولا دادگاه‌ها کار تحقیقات مقدماتی را انجام نمی‌دهند و کارشان دادرسی است، بنابراین نیازی به جلب متهم ندارند و در صورتی که متهم حاضر نشود قانون به مقام قضایی اجازه داده است که حکم غیابی صادر کند.

وی با طرح این فرض که برخی گمان می‌کنند با توجه به اینکه رسیدگی به جرایم برخی از مقامات به‌طورمستقیم در دادگاه رسیدگی می‌شود، دادگاه می‌تواند متهم را جلب کند، تأکید کرد: در صورتی که رسیدگی به‌طورمستقیم از سوی دادگاه صورت گیرد نیازی به جلب متهم نیست و بعد از اخطار به وی دادگاه اقدام به صدور رأی غیابی خواهد کرد.

وی در پاسخ به اینکه آیا در صورتی که جرایم «حق اللهی» باشد نیز می‌شود متهم را جلب کرد؟ گفت: در جرایم حق‌اللهی نمی‌توان رای غیابی صادر کرد و اگر نیاز به حضور متهم است وی باید حضور داشته باشد و تا حاضر شدن متهم باید پرونده مفتوح باشد.